Ofreiði afinn
Ég held að jafnvel sérfræðingar í bókmenntum fyrri alda telji sig heppna þegar þeir skilja 90% af eddukvæði — aðeins flón skilja 100% af svo flóknum hlutum! í fyrsta tveimur erindum Skírnismála sem ég er nú að þýða við annan mann kemur fyrir frasinn „ofreiði afi“ og ekki blasir við hvernig eigi að túlka hann því að enginn afi er í kvæðinu og flestir hafa túlkað þetta þannig að merkingarþrenging hafi orðið á orðinu „afi“ sem hafi upphaflega merkt „ættingi“ og þá jafnvel sonur og gæti því átt við Frey (eins og það virðist gera) í þessu tilviki þar sem hann er vissulega ættingi Njarðar og Skaði sem þar ræðast við. En ég hef þó engin önnur dæmi rekist á þar sem „afi“ er notað yfir yngri ættingja eða son og hér er því á ferð enn eitt ἅπαξ λεγόμενον og þau eru sem kunnugt er illtúlkanleg. Við höldum okkur enn við það í okkar þýðingu að afi vísi til Freys án þess að ég skilji enn til fulls nákvæmlega hvernig.
Skírnismál er eitt þeirra goðakvæða í Konungsbók Eddu þar sem sagan hefst á öðru fólki en því sem síðar verða aðalpersónur kvæðisins sem eru sendiboðinn Skírnir og jötnamærin Gerður sem heillar guðinn Frey með fögrum og björtum handleggjum sínum. Greinilega voru sólbrúnir handleggir jafn lítið í tísku þegar kvæðið var ort (á 10. eða 11. öld?) og um miðbik 19. aldar. Gerður er semsagt með eindæmum föl og þetta finnst guðinum svo ómótstæðilegt úr fjarska að hann verður hamslaus og er kallaður „ofreiður afi“ en engin önnur forníslensk dæmi þekki ég þó um að þetta orðalag sé notað um ungan ættingja í geðshræringu.
Það breytir ekki hinu að í öllum lestri fornbókmennta er mikilvægt að varast „falska vini“, þ.e. orð sem við höldum að við þekkjum, því að orð eiga til að breyta hratt um merkingu og höfum við dæmi um það frá 21. öld þegar til hafa orð eins og „barnaníð“ vegna misskilnings (eða endurtúlkunar ef við viljum vera hlutlaus) á orðinu „níðingur“ eða þegar Matthías Johannessen veitti orðinu „athafnaskáld“ nýja merkingu sem varð síðan mun áberandi en sú eldri — fyrir alla þýðendur forns kveðskapar er afar mikilvægt að hafa þetta stöðugt í huga. Eitt sjónarmið okkar sem þýðum þessi kvæði nú saman er að elta ekki fyrri þýðendur hugsunarlaust en alltaf er þó freistandi að taka mið af þeim og ímynda sér að þeir hafi vitað meira en maður heldur. Vonandi brýtur þó okkar þýðing blað í miðlun kvæðanna því að það þarf ný þýðing alltaf að stefna að.
